MODEL MOTORLARININ AÇILMASI
Uygun bir şekilde açılmamış birçok radyo kumandalı model uçak motorunun daha ilk uçuşlarında harap olduğuna belki de şahit olmuşsunuzdur. Herşeyden önce yeni bir motorun mutlaka açılma safhasından geçmesi gerekir. Motor imalatçılarından bazıları motorlarının açılma safhasını tam olarak kaldırdıklarını reklam ederler ve buna sizi inandırmak için çeşitli sloganlar kullanırlar. Bu tip reklamlara asla inanmamalısınız, bu sadece sizin bu motorları diğer motorlara tercih etmeniz için yapılan bir reklamdır. Bildiğiniz gibi bir motor yataklara ve birbirine geçen parçalara sahiptir bu yüzden motorun açılma safhasını yok saymak hiç de iyi bir yol değildir. Her motor mutlaka bir açılma sathasından geçirilmeli ve bu yeni motora ilk üç-dört uçuşunda bir mücevher gibi itina gösterilmelidir.
Artık model uçak motorlarının büyük bir çoğunluğunda pistonlar segmanlıdır. Motor pistonlarında segman kullanılması test masası çalışmasını ortadan kaldıracaktır, dolayısıyla motorunuzu modelinize yerleştirmeden önce test masasında vaktinizi boşuna harcamayacaksınız. Tabii moturunuz segmanlı ise. Bazı kurallara dikkat ederseniz havada yapılacak birkaç uçuş bir saatlik test masası çalışmasına bedeldir.
Şimdi bir motorun çalışmasına göz atalım. Motoru çalıştırmak için bize ilk lazım onlan ccv yakıttır yakıtı kendiniz karıştırıyorsanız %30'luk bir hint yağı oranını ilk çalıştırma için tavsiye edebiliriz. Ecğer yakıtı piyasadan alıyorsanız ilk çalıştırma için bir galonluk (3.785 It) tenekeye 400 cc. hintyağı ilâve etmeniz gereklidir, çünkü ticari olarak satılan yakıtların içindeki hintyağı oranı genellikle %22 ve %25 arasındadır. Bu da ilk çalışan bir motor için oldukça az bir orandır. Eğer bulabilirseniz motorun içinin verniklenmemesi için yakıtınıza katkı maddesi de katabilirsiniz. Sadece 1 galonluk yakıt tenekesi kullanıyorsanız bu takdirde her 1000 cc. için 50 cc katkı maddesi koyunuz. Ilerki satırlarda dünya üzerinde kullanılan yakıt katkı maddeleri hakkında detaylı bilgileri bulacaksınız. Hazır yakıtlar içinde Amerikan Duke Fox's Super Fuel'in mükemmel bir motor açma yakıtı olduğunu söyliyebiliriz, bu yakıtın içine ayrıca hintyağı ilavesi gerekmez. Eğer teminedebiliyorsanız motorunuzu buna benzer iyi bir yakıtla açınız. Motor yakıtınızı piyasadan alıyorsanız hintyağı miktarı az ve kalitesiz olanını seçmemeye gayret ediniz.
Yakıtımızı temin ettiğimize göre artık motorumuzu çalıştırmaya geçebiliriz. Motorun zengin çalışmasını sağlamak için karbüratör iğnesini 5-6 tur açınız. Motorlardan bir çoğnun daha açılma sırasında elden çıkmasının sebebi karbıiratör iğnesinin sadece 1-2 tur açılmasıdır. Eğer karbOratdr iğnesi az açılacak olursa motor çalıştığında fakir kalır ve hasara uğrar. Burada biraz durarak hasara uğrama değimini açıklamaya çalışalım. Açılmamış bir motorun çok fakir çalıştırılması onun çok fazla ısınmasına sebep olacaktır. Bu meydana gelen aşırı sıcaklık motorun bütün oynayan parçalarının özellikle pistonun silindire kaynamasına neden olur. Yakıttaki fazla hintyağı işte burada size yardımcı olacaktır. Eğer karbıiratör iğnesi 5-6 tur açıkken, batarya irtibatını bujiden çıkarttığınızda motor duruyorsa karbüratör iğnesini 1-2 tur kısabilirsiniz. Ilk çalışma esnasında hintyağı egzozdan koyu renkte atılacaldır. Bu metal parçaların birbirine alışmasındandır. Çoğunlukla da pistonlardan ileri gelirler. Bu koyu renk birkaç dakika içinde düzelecek ve normale dönecektir, dolayısıyla endişe edecek birşey yoktur. Acak bu koyu renk biraz önce anlattığımız gibi düzelmiyorsa bir sonunuz var demektir.
Yağın rengi normale döndüğünde motoru iki ile dört zaman arasında çalıştırıp, zaman zaman kontrol ederek fazla ısınmamasını sağlayınız. Bu çalışma şeklini tıpkı bir motorun teklemesi gibi tarif edebiliriz. Bu safhada motorun ne kadar yüksek devirde döndüğünü denemek için asla karbüratör iğnesini kısıp karışımı daha fakir duruma getirmeyiniz. Bu, motorda çok kötü ve kalıcı bir hasarın meydana gelmesine neden olabilir. Bu aşamada motorunuzu zengin çalıştırmak şartıyla uçuş da yapabilirsiniz, ancak düz olarak havalanmalı ve yüksek irtifaya tırmanmayı yavaş yavaş yapmalısınız. Bu uçuş esnasında modelinizin aşırı tırmanmadan dolayı havada asılı kalmasına asla müsade etmemelisiniz. Ikinci uçuşta ise tırmanmayı fazla uzatmamak şartıyla bir loop (Takla) atabilirsiniz, bu size motorun çalışması hakkında iyi bir fikir verecektir. Ilk uçuşlarınızda motorunuzun fakir çalışmasına asla müsaade etmeyiniz. Eğer havada motorunuz kendiliğinden fakirleşirse hemen gaz azaltarak modelinizi yere indrip motorunuzu yeniden ayarlayınız. Zengin olarak 2-3 uçuştan sonra her uçuşta karbüratör iğnesini azar azar kapatabilirsiniz. 6-7 uçuştarı sonra da motor çok fakir olmamak kaydıyla bütün AMA (Academy of Model Aeronatics) akrobasi hareketlerini yapabilirsiniz. Bazı motorlar bu safhaya birkaç uçuşla gelebildikleri halde bazı motorlar bu safhaya ancak 1 Galon yakıt harcadıktan sonra gelebilirler. Vaktinizi boşa harcamamak için motor alırken iyi bir marka seçmelisiniz. Siz 5-6 uçuştan sonra çok tehlikeli bir duruma ulaşırsınız, bu safhada motor açılmış görünür ve pek çok kimsede motoru fakir çalıştırıp uçma eğilimi belirir. Bu birçok modelcinin yaptığı büyük bir hatadır. Motor tam olarak açılana ve tam gücüne ulaşana kadar uzunca bir süre onu zengin olarak çalıştırmaya devam ehnelisiniz. Motor ilk 5-6 uçuş sonunda gerçek gücünü kazanabilir, bununla beraber onu zengin olarak çalıştırmaya devam etmekte çok büyük faydalar vardır. Işte bütünn bu anlattıklarımıza dikkat etrnezseniz hiçbir zaman iyi bir motora sahip olamazsınız.
Artık pistonu segmanlı bıiyıik motorları bir kenara bırakarak biraz da kıiçük motorlardan bahsedelim. Son ıamanlarda oldukça hafif RC sistemleriyle beraber 19-20 motorlar popüler oldular ve oldukça da geniş bir şekilde kullanılmaya başladılar. Bahsettiğimiz bu küçük motorlar büyük motorların aksine biraz test masası çalışmasına ihtiyaç gösterirler. Eğer bu motorlar tam olarak açılmadan önce tam gOç verilerek çalıştırılırlarsa ömürleri çok kısa olur. Bununla beraber sadece dikkatli birkaç test masası çalışması onları uçuş için hazırlamaya yetecektir.
Test masası çalışması esnasında motorunuza dikkat edinü ve onun fazla ısınmasına müsaade etmeyiniz. Ilk doldurduğunuz depoyu motoru tam olarak dört zamanlı gibi çalıştırarak bitiriniz. Ikinci depoyu harcarken motoru, zaman zaman 5-10 saniye kadar biraz zengin olarak 2 zamana getirin sonra tekrar 4 zamanlı çalışmaya dönünüzz. Bu yöntemi takip ederek her seferinde 2 zamanda çalışma sOresini yavaş yavaş arttırınız. Böylece motorunuz daha sıhhatii bir şekilde açılma safhasına ulaşacaktır. Eğer motorunuzu sahada çalıştırıyorsanız temiz bir kısımda ve yerden en az 1 m. y0kseklikte çalıştırınız. Motorunuzu asla yerden 25-30 cm. yükseklikdeki bir kutu üzerine monte edip çalıştırmayınız, özellikle de toprak üzerinde. Bu, motorun daha açılmadan kirlenmesine yol açacaktır. Motorun içine girecek toz toprağın aynı zamanda onun ömrünü kısaltacağını
unutmayın. Bu şartlara uyarak test masasında 4-5 depo boşaltıktan sonra motorunuzu uçağınıza takabilirsiniz. Eğer motorunuz açılmış gibi görünmüyorsa ona normal kullandığınızdan daha küçük pervane takıp biraz zengin çalıştırınız. Uzun açılma zamanını bu yolla biraz kısaltabilirsiniz. Bu yöntemle motorunuzun çok fakir çalışmasına müsaade etmedikçe, onun bir hasara uğramasına müsaade etmemiş olacaksınız. Işte motorunuz açıldı ve kullanılmaya hazır, şimdi biz onu devamlı Max (en yüksek) güçte tutma işlemiyle ilgilenmeyiz. Tabii bu da bakımla olur.
Bakımın en önemli maddesi ise motoru mümkün olduğu kadar temiz tutmaktır. Kir ve toz, özellikle de kum bir motorun en amansız düşmanlarıdır. Bütün motorlar normal çalışmaları esnasırıda belirli bir miktar kumlanacak ve kirleneceklerdir. Fakat birazcık dikkat ve ihtimam aşırı miktardaki kinin motorunuzu tahrip etmesini önleyecektir, Hiç olmazsa, ayda bir kere motorunuzun dışını dikkati bir şekilde temizleyiniz. Bu temizlik bittikten sonra motorun buji ve susturmasınu çıkartınız. Sonra pistonu A.O.N,(Alt 010 Nokta)ya alarak içine biraz yakılpıiskıirtıinüz. Sonra ince bir yağla hafifçeyağlayarak çıkardığınız parçaları yerine takınız. Gördüğünüz gibi bu böyle fazla zamanınımızı alacak bir iş değildir. Şimdı de biraz "Good Year" yarışlarında kullanılan K and B40 ve Super Tiğre 40 motorlarından kısaca bahsedelim. Çünki küçük motorların yanında 40'lık motorlar da oldukça fazla bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır. "Good Year' yarışçıları arasındaki genel düşünce bu motorların birkaç zengin uçuştan sonra yarışa hazır oldukları şeklindedir. Bu tamamiyle yanlış bir düşüncedir. Bu motodar da diğer motorlar gibi bir açılma zamanına ihtiyaç gösterirler. Bu yüzden onlar makul bir süre zengin çalıştırarak açmalısını. Bununla beraber açılma saflıasında motora tx7yı7k bir pervane takmak gibi bir hataya düşmeyiniz. Bu motorlar için 10-5 (veya 9-6lık) pervane kullanmanız uygun olur. Eğer 13.000 RPM. (Devir/Dakika)yı geçmeyeceksiniz o zaman biraz daha büyük pervane kullanabilirsiniz.Ancak "Good Year müsabakasına girecek bir modelcinin motoru 15.000 devirin Üzerinde dönmelidir. Bu konuyu burada bırakarak gelin biraz da motonın ayarlarına bakalım.Yerde iken gayet güzel çalışan bir motorun havada tam manevraya başlıyacağı sırada stop ettiğini belki de görmüşsünüzdür. Burada önce bir tek genel sebep düşünülebilir, o da motorun çok fakir ayarlanmasıdır. Havalanmadan önce karbüratör iğnesini ayarlarken, motorun uçağı ileri doğru çektiğini, pervaneye yüklendiğini böylece uçağa irtifa kazandırdığını unutmayınız. Model manevralara başlayınca yerçekimi kuvveti bazı durumlarda yakıtın motora doğru akışına engel olur. Bu yüzden modelin yakıt sistemi uygun şekilde yerleştirilmeli, karbüratör ayarı çok iyi yapılmalı ve motor bütün marıevralarda iyi bir güç sağlamalıdır. Havalanmadan önce motor çalışırken modeli dik bir şekilde (burnunu yukarı) kaldırıp tam gaz kontrolu yapmak faydalıdır. Eğer motor devamlı ve düzenli bir şekilde çalışıyorsa birçok durumlarda uygun şekilde çalışacak demektir. Motorun çok fakir bir şekilde çalışması parçaların aşırı bir şekilde ısınmasırıa ve karbon teşekkülüne sebep olacaktır. Kullandığınız yakıt pisse ki genellikle bütün yakıtta pistir, bu pis yakıt silindirde yandığında içindeki pislikler karbona çevrilecektir. Bununla beraber bu pislikler motor yüksek bir ısı derecesine ulaşana kadar yanmazlar. Motor yüksek bir ısı derecesine ulaşınca bu pislikler karbon taneler halinde birikmiş halden, veniklenmiş hale geçerek silindir gömleklerinde ve piston yanlarında birikirler.
Bu biriken pislikler sürtünmeyi artırırlar, sürtürmenin artmasının tabi sonuç olarak da motorun ısısı istenmeyen şekilde artacaktır. Motorunuza uçuştan önce ve sonra birkaç dakika ihtimam gösterirseniz, çok isabetli bir iş yapmış olur, bunun da mükafatını illeki uçuş günlerinde görebilirsiniz. Motorunuzun kontrolü esnasında mutlaka monte vidalarını kontrol ederek vidaların tam sıkışıp sıkışmadığına bakınız. Bu husus da diğer anlatılanlar kadar önemli bir kontrol olduğundan unutulmamalıdır.
Şimdi de biraz motorunuzun herhangi bir nedenle uçuştan ayrı kaldığında nasıl saklanması gerektiği hakkında konuşalım. Önce motorunuzu üstü yağ aksamasından dolayı kirliyse bu kiri solventle temizleyiniz. Sonra motoru ince yağla yağlayınız ve egzozdan içeri birkaç damla bu yağdan damlatarak motoru elinizle birkaç tur çevirip bu yağın iyice dağılmasını temin edniz.
Temizlenmiş motoru saklarken onu önce temiz bir bez ile sarınız ve sonra da plastik bir torbaya koyarak kaldırınız.
Şimdi de gelin modelciliğin ilk yıllarırıda bazılan tarafından kullanılanılan ilginç bir motor açma yönteminden bahsederek model motorları bölümümğüze son verelim. Bazıları model uçak motorunu bir elektirkili matkap kullarıarak açmanın mümkün olduğunu söylerler. Bu yöntem bugün tamamen terkedilmiş faydasız bir yöntemdir. Bu usulde hidrolik bir kilitlenme olmaması için silindir kapağı ve arka karter kapağı çıkartılarak motor içi yağ dolu bir kabın içine batırılıp, bir elektrikli matkapla döndürülürdü. Bu yöntem yıllarca önce piston, piston kolları ve gömlekleri çok sıkı bir şekilde uydurulduğu dönemlerde faydalı olabilirdi. Bir motoru elektrik matkabı ile açmaya kalkmak, motor hiçbir zaman normal çalışma sıcaklığına ulaşamıyacağından faydalı olmaz. Motor ısındığı zaman motor parçaları genellikle soğuk oldukları zamandan başka şekilleri alırlar. Aynca elektrikli maykapla açma işeminde piston matkap tarafından yukarı itilir ve aşağı çekilir. Hakiki çalışma şartlarında ise, piston motor kompasyon basıncı ile aşağı itilir ve krank milinin dönme etkisiyle tekrar yukarı itilir. Bu yüzden böyle bir açma işlemi hiçbir zaman tavsiye edilmemiş, dolayısıyla da rabet gömemiştir.
